Nocne niebo możemy obserwować w zasadzie przez każdą lornetkę. Kilkukrotne powiększenie księżyca i większych konstelacji uzyskamy spoglądając nawet przez prosty i dość ciemny instrument optyczny. Jeśli jednak będziemy chcieli przyjrzeć się gwiazdom bardziej szczegółowo, to nie pozostaje nam nic innego, jak zwrócenie swej uwagi w stronę zaawansowanych, jaśniejszych konstrukcji z dużym powiększeniem.
Na co zwrócić uwagę podczas obserwacji nieba przez lornetkę?
Warunki atmosferyczne
Rozważań na temat lornetek astronomicznych tym razem nie zacznę od strony sprzętowej. Bez dobrych warunków atmosferycznych i dużej przejrzystości powietrza nawet najlepszy sprzęt optyczny na niewiele się zda. Zapylone i zaświetlone niebo w okół miast praktycznie wyklucza poważniejsze obserwacje nieba.
Nie bez powodu profesjonalne obserwatoria astronomiczne buduje się często w górach, z dala od osiedli ludzkich. Wynika to z faktu, że warstwa powietrza najbardziej zanieczyszczonego zawsze spływa do dolin lub na niżej położone tereny. Generalnie im wyżej ponad poziomem morza się znajdujemy i dalej od miast, które są źródłem pyłu i światła, tym lepsza przejrzystość atmosfery. Oczywiście nie trzeba od razu wyjeżdżać w Andy (choć na pewno warto, gdyż niebo na południowej półkuli jest dużo ciekawsze), ale należy pamiętać o kilku zasadach, by nasze obserwacje były satysfakcjonujące.
Na poniższym zdjęciu możesz zobaczyć nocne niebo na mazurach. Mimo iż zdjęcie było wykonane na wsi i dla mnie noc wydawała się kompletnie czarna to 45 minutowa ekspozycja na filmie doskonale uwidoczniła „zanieczyszczenie światłem” z odległego o 25 km Ełku. Do wykonania zdjęcia użyłem analogowego aparatu Canon AE1 Program i obiektywu Zeiss Flektagon 20mm 2.8 wycelowanego w gwiazdę polarną.
Obserwacje astronomiczne a wilgotność powietrza
Duża wilgotność powietrza lub zapylenie występujące podczas długotrwałych upałów i bezwietrznej pogody nie sprzyjają nocnemu obserwatorowi. Dobre warunki do oglądania nieba występują więc: po opadach deszczu, śniegu lub gradu połączonych z jednoczesnym oziębieniem. Opady zmniejszają ilość pyłu w powietrzu a spadająca temperatura sprawia, że pozostała para wodna skrapla się.
W lecie przyjmuje ona postać rosy a w zimie szronu lub szadzi. Latem, po przyjściu wyżu, widoczność jest dobra zazwyczaj podczas kilku pierwszych nocy. Później następuje wzrost zapylenia i mimo nieraz małej wilgotności powietrza widoczność pogarsza się. Bardzo dobre warunki występują późnym latem (wrzesień) i jesienią. Zwłaszcza napływ północnego, zimnego i czystego powietrza powoduje, że niebo nocne staje się smoliście czarne. Wtedy warunki do oglądania nieba są najlepsze.
Akcesoria do obserwacji – mapa nocnego nieba i statyw
Duże powiększenia to nie wszystko, co potrzebna nam do skutecznego obserwowania nieba. Na początek naszych obserwacji warto zaopatrzyć się w mapę nocnego nieba, która pozwoli nam rozeznać się w układzie gwiazd i konstelacji. Można też wybrać aplikację mobilną na telefon np. Sky Safari lub Stellarium Mobile. Niedroga i poręczna obrotowa mapa nieba marki Delta Optical pomoże nam rozeznać się w położeniu gwiazdozbiorów czy w odległych galaktykach na niebie w każdej porze roku:
Niezbędnym akcesorium będzie również statyw fotograficzny, zwłaszcza jeśli zamierzamy korzystać z lornetki o powiększeniu większym niż 12x. Wiele osób może także uznać za przydatny monopod, który z pewnością będzie szybszy w obsłudze. Niektóre modele mają na wyposażeniu łącznik statywowy, który pozwala zamocować lornetkę bezpośrednio do szybkozłączki w głowicy. Można też dokupić specjalnie dedykowany uchwyt lub adapter statywowy.
Aplikacje do obserwowania nieba do pobrania:
Statywy fotograficzne i monopody oferujące dobry stosunek ceny do jakości:
- Hama Star 05
- Benro Slim Tripod Kit karbon
- 3 Legged Thing Punks Anarchy Corey 2.0
- Monopod Manfrotto 290 Carbon
- Statyw Vanguard Vesta TB 235CB
Wychłodzenie teleskopu i lunety
Przed wyjściem w teren należy pamiętać, aby nie obserwować nieba sprzętem optycznym bezpośrednio wyniesionym z ciepłego pomieszczenia. Zasada ta ma większe zastosowanie dla lunet i teleskopów lecz warto o niej pamiętać także przy lornetkach. Rożnica temperatury pomiędzy lornetką lub lunetą wyniesioną na zewnątrz a temperaturą powietrza powoduje znaczne pogorszenie ostrości obrazu, najbardziej w chłodniejszej połowie roku. Jeśli nie chcemy tracić czasu na wychłodzenie w miejscu obserwacji, możemy wcześniej wystawić sprzęt na balkon a po upływie ok pół godziny spakować go do samochodu lub wynieść w miejsce oglądania nieba.
Sprzęt – lornetki do obserwacji nocnego nieba
Lornetka astronomiczna Celestron SkyMaster 25×70
To propozycja dla początkujących. Daje 25-krotne przybliżenie, a jej średnica obiektywu wynosi 70 mm. Jeśli chcesz sprawdzić, czy ten rodzaj hobby jest dla Ciebie, to śmiało możesz sięgnąć po Celestrona. Jak na swoją cenę – ok. 550 złotych – ta lornetka astronomiczna jest przyzwoita optycznie i oferuje duże powiększenie. Nie jest oczywiście wolna od wad optycznych, ale przy tej cenie można jej sporo wybaczyć. Warto zaznaczyć, że jak na swoje parametry ma szerokie kątowe pole widzenia 2,7 stopnia (liniowe pole widzenia to 47/1000 m). oferuje także pryzmaty Porro Bak 4.
W większości wypadków nie obejdziemy się bez statywu. Producent pomyślał jednak o tym i w zestawie dołącza adapter mocujący. Po wzięciu całości do ręki czujemy, że jakość wykonania odbiega nieco od droższych konstrukcji, natomiast na pewno nie jest to sprzęt, który uznamy za wykonany w sposób niedbały. Waga prawie 1,5 kg sprawia, że mamy wrażenie obcowania z solidnym kawałkiem optyki. Skymaster nadaje się do obserwacji księżyca w dużym powiększeniu, gromad gwiazd, samolotów na wysokościach przelotowych (spokojnie można rozpoznać typ maszyny a nawet nazwę przewoźnika). Ta lornetka astronomiczna występuje też w wersji 15X70. W zestawie oprócz adaptera statywowego znajdziemy: pokrowiec, pasek (dość wąski jak na wagę sprzętu), zaślepki na obiektywy i okulary.
Lornetka Nikon Action EX 7×50 CF
Na pewno nie przyjdzie nam na myśli w pierwszej kolejności, jeśli będziemy chcieli rozpatrywać ją w kategorii sprzętu astronomicznego. Jej parametry to 7-krotne , nieco mniejsze powiększenie i rozmiar soczewki obiektywu 50 mm. Nie mniej jest to solidna propozycja oparta o klasyczny układ, jakim cechują się lornetki porropryzmatyczne. 50 mm średnicy obiektywu i siedmiokrotne powiększenie to duża źrenica wyjściowa, a co za tym idzie jasny i klarowny obraz w nocy. Nie zobaczymy przez nią szczegółowo kraterów na księżycu, ale znakomicie nada się do oglądania większych fragmentów nieba i drogi mlecznej.
Do tego obserwacje nieba możemy śmiało prowadzić z ręki, nie martwiąc się o trzęsący obraz w okularze. Nikon sprawdzi się także świetnie jako uniwersalna lornetka dzienna (np. uda się z nią obserwacja ptaków); wady optyczne są dobrze skorygowane i nie rzucają się w oczy. Waga ok 1 kg, cena w okolicach 700 złotych i zdecydowanie mniejsze gabaryty niż klasycznych instrumentów astronomicznych także przemawiają na korzyść Nikona. Jedynym większym mankamentem jest dość niewielkie kątowe pole widzenia wynoszące 6,4 stopnia (liniowe pole widzenia to 112/1000 m), co przy tych parametrach jest wartością bardzo przeciętną. Producent w tym wypadku zdecydował się na uszczelnienie obudowy i wypełnienie wnętrza azotem. W zestawie otrzymamy pokrowiec, pasek, zaślepki na obiektywy i okulary.
Pentax SP 20×60 WP
To na pewno sprzęt godny uwagi, który daje 20-krotne powiększenie, a średnica soczewki obiektywu wynosi 60 mm. Firma Pentax od wielu lat słynie z produkcji bardzo dobrej optyki jednak w Polsce popularnością zdecydowanie ustępuje pola producentom takim jak Nikon czy Olympus. Model SP 20×60 WP z pewnością można uznać za rewelacyjny, jeśli chodzi o stosunek ceny do jakości. Za około 1300 złotych otrzymujemy lornetkę, która już na pierwszy rzut oka sprawia wrażenie bardzo solidnej i świetnie wykonanej. Na plus można zaliczyć brak typowego mostka między okularami i ukrycie całego mechanizmu wewnątrz aluminiowego korpusu pokrytego z zewnątrz przyczepną gumą.
Lornetka jest wodoodporna do głębokości 1 metra, co przekłada się na możliwość użytkowania jej w ekstremalnych warunkach pogodowych. Korpus jest wypełniony azotem. Ciekawym rozwiązaniem jest zastosowanie blokady ustawiania ostrości na pokrętle centralnym (minimalna odległość ustawiania ostrości to 8 m). Należy je przesunąć w stronę obiektywów aż usłyszymy charakterystyczne kliknięcie. Dzięki temu nie musimy się przejmować, że raz ustawienie ostrości na gwiazdy zmieni się przypadkowo gdy odłożymy lub podamy komuś lornetkę. Wady optyczne układu są dobrze korygowane i nawet podczas dziennych obserwacji Pentax sprawdza się przyzwoicie (choć ze względu na aberracje chromatyczną nie tak dobrze jak w nocy). Na minus niestety trzeba zaliczyć niezbyt szerokie pole widzenia – 2,2 stopnia, które daje wrażenie patrzenia przez dziurkę od klucza i ogranicza nieco komfort obserwacji.
Nikon PROSTAFF 5 12×50
To w zasadzie lornetka ogólnego przeznaczenia przez wielu używana do podglądania przyrody (np. obserwowania ptaków), ale świetnie sprawdzi się także jako lornetka astronomiczna. Daje 12-krotne powiększenie, a jej średnica soczewki obiektywu wynosi 50 mm. Ze względu na stosunkowo dużą jasność obrazu nadaje pozwala także na skuteczną obserwację nieba. Reprezentuje podobny przedział cenowy jak wspomniany wcześniej Pentax. Jest to lornetka dachowa wykonana z tworzyw sztucznych z zewnątrz pokryta gumą. Dzięki temu ma niewielkie gabaryty i waży jedynie 790 gramów. Całość jest uszczelniona i wypełniona azotem.
Będzie to dobry wybór dla osób, które potrzebują bardziej uniwersalnego narzędzia niż Pentax czy Skymaster, ale liczą na trochę większe powiększenie niż wspomniany Nikon Action EX. Prostaff świetnie nada się do obserwacji księżyca lub większych gromad gwiazd takich jak Plejady. Optycznie jest to dobra lornetka astronomiczna, aberracja jest korygowana przyzwoicie w centrum, trochę gorzej jest na brzegach. Do pełni szczęścia brakuje nieco pola widzenia, które nie powala i wynosi 4,7 stopnia. Wadą lornetki jest też brak możliwości podłączenia adaptera statywowego poprzez śrubę 1/4 cala. Niemniej ogólnie w tej cenie Prostaff 5 12×50 to dobry wybór, godny polecenia. W zestawie tak jak u poprzedników otrzymamy pokrowiec, pasek, zaślepki na obiektywy i okulary.
Nikon MONARCH 5 16×56
To lornetka kosztująca około 3200 PLN, a więc przenosimy się na trochę inny poziom sprzętu. Zapewnia 16-krotne powiększenie, natomiast średnica obiektywów to 56 mm. Zawsze byłem fanem serii Monarch i praktycznie każda lornetka nie zależnie od parametrów robiła na mnie bardzo dobre wrażenie. Nie inaczej jest i w tym przypadku. Jasny, ostry, kontrastowy, dający wrażenie przestrzenności obraz z świetnym odwzorowaniem kolorów i dużym polem widzenia 4,1 stopnia (przy 16 krotnym powiększeniu) mówi sam za siebie. W dachowym układzie optycznym użyto wysokiej jakości soczewek, które zawierają szkło ED (o super niskiej dyspersji). Model to także centralna regulacja ostrości.
Lornetka jest wodoszczelna, zabezpieczona przed zaparowaniem i wypełniona azotem a duże odsunięcie źrenicy wyjściowej zapewnia komfort obserwacji w całym polu widzenia nawet dla osób noszących okulary. Korpus wykonany z żywicy poliwęglanowej wzmocnionej włóknem szklanym sprawia wrażenie bardzo solidnego, mimo iż nie użyto magnezu czy aluminium. Całość pokryta dobrej jakości gumą pewnie trzyma się w dłoniach i waży 1,23kg. Lornetka dzięki dużemu powiększeniu i dobrej transmisji doskonale nadaje się do nocnych obserwacji. Można jej też używać do obserwacji przyrody i ptaków a duże pole widzenia zapewnia wygodę i sprawia, że łatwiej podążać za obiektem. W pudełku oprócz standardowego zestawu akcesoriów znajdziemy porządny, aluminiowy adapter statywowy TRA-3.
Canon 15×50 IS All Weather
To zdecydowanie moja ulubiona lornetka astronomiczna w zestawieniu, niestety najdroższa z całej szóstki. Jej podstawowe parametry to 15-krotne powiększenie i średnica obiektywów wynosząca 50 mm. Jeśli ktoś planuje wydać na tego rodzaju sprzęt optyczny ponad 5500 złotych to na pewno Canon będzie jednym z lepszych wyborów. Sama jakość obrazu jest świetna i można porównać ją do opisanego powyżej Monarcha, pole widzenia wynosi aż 4,5 stopnia, lecz nie to jest największym atutem sprzętu a wbudowany układ stabilizacji obrazu włączany przyciskiem na obudowie. Dzięki niemu możemy śmiało prowadzić obserwacje nieba prosto z ręki, nie przejmując się trzęsącym obrazem ani tym, by zabierać ze sobą statyw, choć i taką opcje przewidział producent, montując na spodzie urządzenia gwint na 1/4 cala do szybkozłączki statywowej.
Całość jest zamknięta w pancernej gumowanej obudowie wykonanej z tworzyw sztucznych o wadze 1,2 kg. Mimo iż jest to lornetka porropryzmatyczna jej konstrukcja odbiega od klasycznych rozwiązań. Obiektywy są złączone w jeden blok, do którego niejako doczepione są okulary, których rozstaw można oczywiście regulować. Lornetka jest zgodna ze standardem JIS poziomu czwartego, co w praktyce oznacza pełną ochronę przed warunkami pogodowymi i zachlapaniami, jednak nie oznacza, że sprzęt możemy zanurzyć poniżej lustra wody. W zestawie znajduje się pasek, zaślepki na okulary, pokrowiec i baterie. Na uwagę zasługują także wygodne muszle oczne.
Podsumowanie
Na zakończenie pragnąłbym dodać, że żaden test czy artykuł nie zastąpi osobistego doświadczenia. Dlatego warto korzystać z okazji i zanim kupisz wymarzoną lornetkę astronomiczną, przetestuj ją osobiście. Sprawdź jak leży w ręku, czy osłony okularów lornetki i wysokość punktu ocznego (jeśli nosisz okulary korekcyjne) Ci odpowiadają. Czy lornetka astronomiczna zapewnia pole widzenia i powiększenia, które Ci pasują? Czy zapewnia łatwe i intuicyjne ustawianie ostrości? Czasem naczytamy się w internecie i na tej podstawie zamawiamy sprzęt, który w realnym użytkowaniu sprawdza się średnio. Często porostu nie mieliśmy pojęcia, jak patrzy się przez lornetkę z siedmiokrotnym powiększeniem a jak przez inną z powiedzmy dwudziestokrotnym i do końca nie wiemy, czego się spodziewać. Lornetki można też obejrzeć i sprawdzić przed kupnem w naszych stacjonarnych salonach Cyfrowe.pl
Zarzyj także do naszych pozostałych artykułów poświęconych lornetkom. Być może szukasz modelu, który przyda Ci się nie tylko do obserwacji nocnego nieba, ale także ptaków czy na koncerty. Dowiedz się także, jak odczytywać oznaczenia lornetek, aby szybko poznawać przybliżoną specyfikacje poszczególnych modeli.
Podziel się także w komentarzu, czy miałeś lub miałaś już kiedyś przyjemność przyjrzenia się nocnemu niebu przez lornetkę? Pamiętaj, że do wygodnego oglądania nocnego nieba potrzebny może być statyw lub monopod, albo lornetka ze stabilizacją obrazu.
